گروه آموزشی ادبیات فارسی دوره ی متوسطه

گروه آموزشی ادبیات فارسی شهرستان آبدانان مقدمتان گلباران

گروه آموزشی ادبیات فارسی دوره ی متوسطه

گروه آموزشی ادبیات فارسی شهرستان آبدانان مقدمتان گلباران

تکواژ ( ‏morpheme‏ ) جناب آقای رضا رشیدی

تکواژ به عنوان عنصر ساختمانی کلمه ، کوچک ترین واحد...

تکواژ ( ‏morpheme‏ )   جناب آقای رضا رشیدی                                                                                                                                                   ‏
ـ نام های دیگر : واژک ، مورفم ، ساخت واژه ، سازه . ‏
ـ تکواژ به عنوان عنصر ساختمانی کلمه ، کوچک ترین واحد ( سازه ) معنی دار زبان است که قابل تجزیه به واحد های معنادار کوچک تر نباشد ‏
ـ تکواژ ممکن است از یک یا چند « واج » ساخته شده باشد ؛ مثال : کتابی  « کتاب » ( چند واجی ) + « ی » ( یک واجی )‏
ـ بعضی تکواژها تجلّی آوایی ندارند که به آن ها تکواژ صفر می گویند ؛ علی رفت : علی + رفت + Ø ( شناسه ی سوم شخص مفرد ماضی ) ‏
ـ تکواژ صفر را با علامت ( 0 ) هم نشان می دهند : تکالیف + را + نوشت + 0 ( تکواژ های نوشت عبارتند از :نویس + ت + 0 )‏
ـ تعداد تکواژها در زبان ، بر خلاف واج  ، نامحدود است و این یکی از تفاوت های واج و تکواژ است . ‏
‏                              ‏‎             ‎‏    1ـ تکواژی است که می تواند بی همراهی تکواژی دیگر در جمله ظاهر شود و معنای مستقلی داشته باشد .‏
‏                                                              ‏‎             ‎‏     1ـ تکواژی که ممکن است به تنهایی به صورت واژه ی ساده به کار رود یا پایه ی واژه ‏
‏               ‏‎     ‎‏     1- آزاد                 ‏‎   ‎‏     قاموسی           را در واژه های فعل یا غیر فعل تشکیل دهد : سیم ، ساز ، آ ( در « می آیم » )‏
‏                ‏‎      ‎‏    ( مستقل )               ‏‎     ‎‏  ( واژگانی ) ‏‎     ‎‏  2ـ تکواژهای واژگانی فهرستی باز را تشکیل می دهند ، زیرا امکان کاستن یا افزودن
‏                            ‏‎          ‎‏         2ـ انواع                    ‏‎          ‎‏       آن ها وجود دارد .‏
‏                                                          ‏‎                       ‎‏        1- تکواژهایی که به صورت واژه به کار می روند امّا تعداد آن ها محدود و مشخّص‏
‏                                                       ‏‎    ‎‏              ‏‎               ‎‏     است و معنی ، نقش یا رابطه ی دستوری خاصّی را نشان می دهند .‏
ـ انواع تکواژ                                     ‏‎           ‎‏ دستوری        2- ضمایر ( من ، تو ، او، ما ، شما ، آن ها ، خود ، ... ) حروف اضافه ( از ، به ، برای ،
‏                                                                    ( نقشی )           جز ، با ، بر ، بی ،  ... ) حروف ربط ( و ، ولی ، امّا ، یا ، که ، زیرا ، ... ) ، حروفندا ‏
‏                                                                                             ( ای ، یا ، ایا ، ... ) .‏
‏                                                    ‏
‏                            1- تکواژی است که نمی تواند به تنهایی در جمله ظاهر شود بلکه حتماً باید به یک یا چند تکواژ دیگر بپیوندد .‏
‏                                                                     1- تکواژ هایی که تنها به عنوان پیشوند یا پسوند یا میانوند به همراه پایه ی واژگانی فعل
‏                                                                          یا غیر فعل به کار می روند و از این راه ، معمولاً ، واژه ی جدیدی پدید می آورند ؛
‏     2- وابسته                       اشتقاقی            مثل « مند » در « سالمند » که معنای سال را عوض کرده است .                                  ‏
‏         ( وند )                                                  2- تعداد این تکواژ ها زیاد است بنابراین بهتر است وند های تصریفی را بشناسیم و هر‏
‏                                                                         وندی که تصریفی نبود آن را اشتقاقی به شمار آوریم .‏
‏                            2- انواع    ‏
‏                                                              1-  تکواژهایی که تأثیری در نوع ساختمان کلمه ندارند فقط موقعیت کلمه را در جمله ‏
‏                                            تصریفی          تغییر می دهند که انواعی دارند :‏
‏                                                                                                             نشانه های جمع : ها ، ان ، ون ، ین ، ات : کتاب ها ‏
‏                                                                               1- در اسم ها         « ی » نکره : کتابـی
‏                                                              2- انواع      2- « تر » و « ترین » در قید و صفت :  شجاعانه تر ، خوبترین                       ‏
‏                                                                                                           « می » ، « بـِ » ، « نـ ِ » ، « نـَ » ، « ـه » : بـِروم ‏
‏                                                                               3- در افعال             نشانه های ماضی « د » ، « ید » ، « ت » ، « اد » : خرید ‏
‏                                                                                                 شناسه ها « ـَ م ، ی ،0 / ـَ د ، یم ، ید ، ـَ ند » : خریدی


ـ به تکواژ های اشتقاقی و تصریفی تکواژهای دستوری نیز می گویند و بر همین اساس گروهی از زبانشناسان به بیش از دونوع تکواژ اعتـــقادی
‏   ندارند و کل تکواژ ها را به دو نوع  آزاد و دستوری می نامند . به عبارت دیگر تکواژهای نامحدود را تکواژ های قاموسی و تکواژهای محدود را دستوری می دانند ‏‏.نکته ی قابل ذکر این که تکواژهای قاموسی اگرچه نامحدودند و در اصطلاح فهرستی باز دارند امّا بسامد آن ها در زبان خیلی کمتر از تکواژهای دستوری است ‏به عنوان مثال تکواژ قاموسی « سنگ » را چقدر در طول روز استفاده می کنیم امّا در مقایسه ، چقدر از تکواژ دستوری « از » استفاده می شود .‏

‏ تکواژ گسسته ‏
‏ تکواژهایی که جدا ازهم به نظر می رسند امّا در اصل یکی بیشتر نیستند مثلاً در این جمله : چه هوایی ! که « چه ... ی » در مجموع یک تکواژ بیشتر نیست یا ‏در این عبارت : هر کتابی . « هر ... ی » یک تکواژ است .‏

آمیزه ‏
گاهی اوقات خصوصیات صرفی و نحوی بعضی تکواژها به گونه ای با هم می آمیزند که مرز آن ها قابل تشخیص نیست به این گونه تکواژها    « آمیزه » می گویند ‏؛ به عنوان مثال « را » در این جمله : کتاب را خواندم .که از نظر صرفی نشانه ی معرفه است و از نظر نحوی نشانه ی مفعول.‏

‏ تکواژ اختیاری و تکواژ اجباری ‏
تکواژ اختیاری تکواژی است که حذف آن تغییری در ساخت نحوی و معنایی جمله  نمی دهد ؛ مثلاً در این جمله : من رفتم . اگر « من » حذف شود جمله از نظر ‏نحوی و معنایی هیچ تغییری نمی کند یا در این جمله : مطلبی را خواندم . که می توان « را » را حذف کرد : مطلبی خواندم .‏
امّا تکواژ اجباری قابل حذف نیست ؛ مثل شناسه ها در فعل : «  من رفتم » را نمی توان گفت : من رفت . ‏

واژه بست  ‏
ـ واژه بست ها نوعی از تکواژهای دستوری هستند که دارای ویژگی های زیرند : ‏

‏                   1- به دنبال واژه می چسبند امّا جزیی از آن واژه به شمار نمی آیند . ( دلیل نام گذاری آن ، همین است .) ‏
‏  ویژگی ها     2- به ساخت یا رابطه ی دستوری خاصی اشاره می کنند .‏
‏                   3- از لحاظ آوایی تکیه ی اصلی بر آن ها ظاهر نمی شود .‏
‏   ‏
‏             1- نقش نمای اضافه « ـِ » : هوای ِ پاییز .‏
‏             2- نقش نمای وصفی « ـِ » : هوای ِ تمییز .‏
‏             3- فعل های پی بستی « ـَ م ، ـ ی ، یم ، ـ ید ، ـَ ند » : خوبــَم .‏
انواع       4- ضمایر متّصل « ـَ م ، ـَ ت ، ـَ ش ، ـِ مان ، ـِ تان ، ـِ شان » : کتابــِمان ، برایــَت ، ازَش .‏
‏             5- حرف عطف « ـُ » : کتاب و دفتر .‏
‏             6- علامت ندا « ا » : حافظـا .‏
‏             7- نشانه ی معرفه « ـِ ش » : محلـش خوب است . ‏
ـ به واژه بست « تکواژ آزاد استثنایی » هم می گویند ؛ زیرا تکواژ آزاد باید به گونه ای باشد که خودش به تنهایی کاربرد داشته باشد و از همین
‏ رو آن را « مستقل » می نامند ؛ امّا واژه بست ها همان طور که دیدیم کاربرد مستقل ندارند .  ‏
‏ ‏
‏ چسبانه ‏
هرگاه تکواژ فقط از یک واج ( ‏phonem‏ ) پدید آید آن را چسبانه می نامند و از آن جایی که این تکواژ ها در آخر کلمه می آیند به آن پی واژه
نیز می گویند ؛ مثال : 1- تخت + ـه : تخته     2- حسین + ا : حسینا ( = ای حسین )     3- رنگ + ی : رنگی       4- اخم + و : اخمو  .‏

نظرات 3 + ارسال نظر
رضا رشیدی سه‌شنبه 29 آذر‌ماه سال 1390 ساعت 09:27 ق.ظ http://danayanrooz.blogsky.com

‏ ‏
‏ به نام خدا آزمون مستمر در ادبیات فارسی (2) دبیرستان دکتر حسابی کلاس 203 دوم تجربی ‏
‏ نام ونام خانوادگی: وقت 60دقیقه آبان ماه 90‏
الف – بیت ها و عبارت های زیر را به فارسی روان بنویسید . 6 نمره ‏
‏1-‏ متکلم وحده و مجلس آرای بلا معارض شده است .‏

‏ 2 - به سوی هژبر ژیان کرد رو . 5/0‏

‏ 3- ذکرِ او مرهم دلِ مجروح است و مهر او بلانشینان را کشتی نوح است .1‏

‏ 4- بخندید رستم به آواز گفت / که بنشین به پیش گران‌مایـه جفت.1‏

‏ 5- برو ای گدای مسکین در خانه ی علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را. 57/.‏

‏ 6- فلک باخت از سهمِ آن جنگ رنگ / بوَد سهمگین جنگ شیر و پلنـگ75/.‏

‏7- یکی از حضار که کباده ی شعر و ادب می کشید.75/.‏

‏8- نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت /متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را ؟ . 75/0 ‏
‏ ب – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید . 2 نمره
‏1- درزی ازل به قامت زیبای جناب ایشان دوخته است. 2- فلک باخت از سهم آن جنگ رنگ3- به دو چشم خون فشانم هله ای نسیم ‏
رحمت 4-چو رهام گشت از کشانی ستوه. 5 – ازو خواست دستوری اما ندید.6- جلو رفت جبهه شاعر را بوسید. . 7 -زهم رد نمودند ‏
هفتاد حرب .8 مگر ای سحاب رحمت تو بیاری ار نه دوزخ. ‏
‏1-............. 2- ............... 3- ............... 4 - ............... 5- ................ 6 - ............... 7 -............... 8 .............. ‏
ج- دانشهای ادبی 3نمره
‏1- نویسندگان آثار روبرو را بنویسید . 5/0 مدیر مدرسه ( ) زاد العارفین ( ) ‏
‏2- بیت « به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من /چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا؟ » چه آرایه ای دارد ؟5/0 ‏
‏3-دربیت "به سـوی هـژبـرژیـان کـرد رو / به پیشـش برآمـد شه جنگ‌جو"هژبر استعاره از چه کسی است؟5/.‏
‏4- دو تن از فیلم نامه نویسان معروف ایرانی را نام ببرید ؟5/.‏
‏5-معنی کلمه "زه" را در مصراع " کمان را به زه کرد و اندر کشید" ؟ 5/.‏
‏ 6- چرا مجید مجیدی نام فیلم نامه خود را « بچه های آسمان » نامیده است ؟5/.‏
د- درک مطلب .4نمره
‏1- بیت « ز نوای مرغِ یاحق بشنو که در دلِ شــب / غمِ دل به دوست گفتن چه خوش است شهریـارا » ؟ شاعر معتقد است که ‏غم دل را چه زمان بهتر می‌توان به دوست گفت ؟5/.‏
‏2- مفهوم کنایی عبارتهای زیر را بنویسید . 5/0 ‏
از دست کسی ساخته بودن ( ) تیر از شست رفتن ( ) ‏
‏3- معنای «زه» را در این بیت بنویسید . «قضا گفت گیر و قدر گفت ده/ فلک گفت احسنت و مه گفت زه »5/.‏
ز- با توجه به ابیات زیر به پرسشها پاسخ دهید . ‏
الف ) علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را /که به ما سوا فکندی همه سایه ی هما را 5/‏
ب) چه زنم چو نای هر دم ، ز نوای شــوق او دم / که لسانِ غیب خوش‌تـر بنوازد ایــن نوا را ‏
‏ « همه شــب در این امیدم که نسیــم صبحگاهی / به پیام آشنــایی بنوازد آشنا را »‏
س 1 = در بیت اول "ماسوا" یعنی چه؟ 5/.‏
س 2 = در بیت دوم «شهریار» از کلام کدام شاعر استفاده نموده است ؟نام این آرایه چیست ؟1 ‏
س3- ................... تکرار یک واج(صامت یا مصوت )در کلمات یک مصراع یا بیت به گونه ای کلام را آهنگین کند و بر تاثیر سخن ‏بیفزایدمی گویند .5/.‏
ز-خود آزمایی .4نمره
‏1- در عبارت " بر کشته های ما جز باران رحمت خو مبار :" مقصود از "کشته ها " چیست؟ 75/. ‏
‏2- پدر داستان نویسی ایران کیست ؟ 75/ ‏
‏3- "تو قلب سپه را به آیین مدار"یعنی چه ؟ 75/0 ‏
‏4- عبارت های زیر را معنا کنید. ؟ 1 ‏
جلو کسی در آمدن (........................................) سماق مکیدن (........................................)‏
‏5- انگیزه‌ی اصلی شرکت کردن علی در مسابقه چیست ؟ . 75/0 ‏



کامیابی شما آرزوی ماست – رشیدی ‏

[ بدون نام ] سه‌شنبه 29 آذر‌ماه سال 1390 ساعت 09:31 ق.ظ http://danayanrooz.blogsky.com




‏ ‏
‏کنایه های درس کباب غاز ادبیات دوم دبیرستان
آب به دهان خشک شدن : کنایه از متعجب شدن ‏
آبروی کسی را ریختن : کنایه از بی اعتباری کردن یا رسوا کردن کسی ‏
آب نکشیده : کنایه از آبدار ‏
آسمان جل : کنایه از فقیر ، بی چیز ، بی خانمان ‏
ادا و اطوار : کنایه از افاده و ناز بی جا ، حرکات تصنعی و ساختگی ‏
از دست کسی ساخته بودن : کنایه از در توانایی او بودن ‏
از زیر سنگ چیزی را پیدا کردن : کنایه از پیدا کردن یا بدست آوردن آن که یا آنچه یافتن یا آن غیر ممکن یا بسیار دشوار می ‏نماید . ‏
از عهده چیزی برآمدن : کنایه از آن را به خوبی انجام دادن ‏
اوقات کسی تلخ بودن : کنایه از خشمگین و در همان حال آزرده و افسرده بودن او ‏
با زبان بی زبانی گفتن : کنایه از فهماندن مقصود بدون استفاده از بیان صریح ‏
بدقواره : کنایه از زشت و نامتناسب ، بدترکیب ‏
برای خالی نبودن عریضه : کنایه از حفظ ظاهر ‏
برو و برگرد : کنایه از چون و چرا ، شک و تردید ‏
بنا شدن : کنایه از مقرر شدن ، معین شدن ، قرار گذاشته شدن ‏
بنا کردن به چیزی : کنایه از آن را شروع کردن ‏
بوقلمون : کنایه از ویژگی آنچه حالت آن زود به زود تغییر می کند ، ناپایداری منظره فنا و زوال غاز خدا بیامرز مرا به یاد بی ثباتی ‏فلک بوقلمون انداخته بود . ‏
به جا : کنایه از مناسب و شایسته ‏
به جان چیزی افتادن : کنایه از سخت مشغول شدن به آن . فرصت نداده مانند قحطی زدگان به جان غاز افتادند . ‏
بی چشم و رویی : کنایه از گستاخی و وقاحت . ‏
بی دست و پا : کنایه از آن که از عهده کار بر نمی آید و در انجام آن در می ماند ، بی کفایت و بی عرضه . ‏
پا افتادن : کنایه از فرصت مناسب پیدا شدن ، ممکن شدن ( انوری ) ‏
پاپی چیزی شدن : کنایه از توجه کردن یا توجه داشتن به آن و دنبال کردن آن . ‏
پای برهنه : کنایه از فقیر و بی چیز .‏
پرت و پلا : کنایه از بی ربط و نا معقول ‏
دیدم زیاد پرت و پلا می گوید . ‏
پشت داغ کردن : کنایه از کاری پشیمان شدن و توبه کردن از تکرار آن . ‏
پیرامون چیزی گشتن : کنایه از به آن مشغول شدن . پشت دستم را داغ کردم که تا من باشم دیگر پیرامون ترفیع رتبه نگردم . ‏
تا خرخره خوردن : کنایه از بیش تر از اندازه خوردن . ‏
تپیدن : کنایه از بی قراری و اضطراب داشتن . ‏
تیر از شست رفتن : کنایه از ، دست دادن فرصت و امکان جبران یک عمل انجام شده . ‏
جان گرفتن : کنایه از نیرو گرفتن ‏
جلوی کسی در آمدن : کنایه از خوب برداشت کردن . باید در این موقع درست جلویشان در آیی . ‏
جویده جویده : کنایه از گنگ ، نامفهونم و مقطع ، به طور نامفهوم . خواست جویدعه جویده از بروز این محبت و دل بستگی ...‏
چانه کسی گرم شدن : کنایه از مشغول شدن کسی به پر حرفی و ادامه دادن آن ‏
چشم بد دور : کنایه از رفع شدن بلای چشم بد ‏
چشم به چیزی دوختن : کنایه از برای مدت طولانی به آن نگاه کردن ، خیره شدن به آن . ‏
چشم کسی به چشم دیگری افتادن : کنایه از روبرو شدن آن ها با هم و دیدن همدیگر . ‏
چند مرده حلاج بودن : کنایه از سنجیدن توانایی و قابلیت کسی در رویارویی با امری یا انجام دادن کاری و تا چه اندازه توانا بودن . ‏
چیزی به شکم کسی بستن : کنایه از گفتن چیزی به کسی ‏
چیزی را از سر به در کردن : کنایه از به آن فکر نکردن ، فراموش کردن آن . ‏
چین به صورت انداختن : کنایه ازخشم یا نارضایتی خود را نشان دادن ‏
حساب کار خود را کردن : کنایه از متوجه شدن و پند گرفتن یا تکلیف خود را دانستن ‏
حساب کسی را دستش دادن: کنایه از کسی را به سزای عملش رساندن ، تنبیه و مجازات کردن کسی . ‏
حسابی : 1- کایه از محترم ، متشخص و فهمیده و گاهی به طنز و تمسخر برای اعتراض گفته می شود خاک به سرم مرد حسابی اگر ‏این غاز را برای میهمان های امروز بیاوریم . .. ‏
‏2- کنایه از درست و منطقی ‏
حق کسی را کف دستش گذاشتن : کنایه از انجام دادن عمل انتقام آمیز نسبت به او به گونه ای که سزاوار آن است . ‏
حلقه زدن : کنایه از به دور کسی یا چیزی جمع شدن ، گرداگرد و اطراف کسی یا چیزی را گرفتن . ‏
حمله آوردن : کنایه از به جایی به طرف چیزی به سرعت حرکت کردن برای پیشی گرفتن . ‏
‏ خاک بر سر ریختن : کنایه از پیدا نشدن راه حل برای مشکل خود و بسیار بی چاره و مضطر شدن . ‏
خاک به سرم : کنایه، معمولا زنان هنگام تعجب یا دیدن و شنیدن امری نا خوش آیند بر زبان می آورند . ‏
خروار : کنایه از مقدار زیاد از هر چیز ... ‏
خط بر چیزی کشیدن : کنایه از صرف نظر کردن از آن ، نا چیز شمردن آن . ‏
خم به ابرو آوردن : کنایه از آزردگی و ناراحتی خود را آشکار کردن ، در این معنی معمولا به صورت منفی به کار می رود . ‏
خود را به بیماری زدن : کنایه از وانمود کردن به آن . ‏
خوش زبانی : کنایه از گفتن سخنان شیرین و مهر آمیز .‏
خون سردی : کنایه از آرامش ، بی تفاوتی ، بی اعتنایی . ‏
در محظور گیر کردن : کنایه از گرفتاری پیدا کردن در مقابل امر نا خوش آیند قرار گرفت . ‏
دست به دامن کسی زدن ( شدن ) : کنای از او به او متوسل شدن و از او یاری خواستن . ‏
دستگیر شدن : کنایه از فهمیدن و متوجه شدن .. ‏
دست نخورده : کنایه از ویژگی آن چه قبلا از آن استفاده نشده و تغییری نکرده است . ‏
دست و پا کردن : کنایه از فراهم کردن ، پیدا کردن ، به دست آوردن .‏
چاره ی منحصر به فرد را دیدم که هر طور شدن تا زود است یک غاز دیگر دست و پا کنم . ‏
دک و پوز ( تک و پوز ) : کنایه از ظاهر شخص به ویژه سر و صورت ‏
دل از عزا در آوردن : کنایه از پس از مدتی محرومیت کاملا کام روا شدن و بهره ی کافی از چیزی بردن . ‏
دو دل : کنایه از دارای تردید در تصمیم گیری ، مردد .‏
دو روی: کنایه از آن ظاهر و باطن از تفاوت دارد ، منافق . ‏
روی کسی را زمین انداختن : کنایه از تقاضای او را رد کردن . ‏
زدن : کنایه از شاید اتفاق افتادن { شاید } چنین شدن . ‏
زورکی : کنایه از به زحمت ، به سختی ‏
زیر بغل کسی را گرفتن : کنایه از کمک کردن ‏
ساختن : کنایه از تألیف کردن ، سرودن و نوشتن . ‏
ساعت شماری کردن : کنایه از انتظار شدید داشتن برای فرار رسیدن ساعت یا زمانی خاص . ‏
سر به مهر : کنایه از کامل { و دست نخورده بودن } ‏
سرخم کردم : کنایه از برابر کسی تعظیم و کرنش کردن . ‏
سرخ و سفید شدن : کنایه از دارای چهره ای باز ، روشن و شاداب شدن . ‏
سر دماغ آمدن : کنایه از سر حال آمدن ، به نشاط آمدن . ‏
سرسری : کنایه از مقدار بسیارکم ‏
سرسوزن : کنایه از مقدار بسیارکم ‏
سرکسی توی حساب بودن: کنایه از متوجه جزئیات امری بودن و آن را خوب شناختن او ‏
سماق مکیدن : کنایه از وقت بیهوده در انتظار کسی یا چیزی گذراندن ، کاری بی حاصل کردن .‏
سوار کردن : کنایه از جور کردن ، ترتیب دادن ‏
شاخ در آوردن : کنایه از تعجب وشگفت زدگی فراوان، بسیار تعجب کردن، شگفت زده شدن
شست کسی خبردارشدن : کنایه از پی بردن او به چیزی ،مطلع شدن او از امری ‏
شش دانگ : کنایه از تمام ، همه ، به طور کامل ‏
شکم را صابون زدن: کنایه از به خود دل خوشی دادن وامیددریافت چیزی را داشتن ‏
صرف کردن : کنایه از خوردن یا نوشیدن ‏
صندوقچه ی سرکسی بودن : کنایه از رازداربودن ، سرّ او را حفظ کردن ‏
عقل کسی سرجای خود نبودن : کنایه از کم عقل بودن او ‏
غلیان: کنایه از جوش عواطف و احساسات ، شدت هیجان عاطفی ، شور وهیجان ‏
غول بی شاخ ودم : کنایه از شخص درشت هیکل، زشت ، بدقواره ‏
قالب چیزی در آمدن : کنایه از اندازه ی آن شدن، مناسب آن شدن ‏
قدم نهادن : کنایه از واردشدن ‏
قنداقی: کنایه از نوازد
قید چیزی را زدن : کنایه از صرف نظر کردن از آن ‏
کاسه وکوزه یکی شدن : کنایه از هم خانه شدن
کار به جای باریک کشیدن: کنایه از مرحله ی حساس و بحرانی رسیدن جریان امری ‏
کار از دست کسی ساخته بودن : کنایه از توانا بودن او بررفع مشکلات وموانع .‏
کباده ی چیزی را کشیدن : کنایه از ادعای آن را داشتن ، خود را شایسته ی آن دانستن ‏
کش رفتن : کنایه از دزدیدن ،ربودن ‏
کشمکش : کنایه از دعوا ف ستیزه ، منازعه ‏
کشیده : کنایه از سیلی ، چَک
کلک چیزی را کندن: کنایه از آن را خوردن ‏
کمرکش: کنایه از میانه ، وسط
کودن : کنایه از سست و کند، تنبل و کم کار
کیفور شدن : کنایه از خوشی فراوان کردن ، لذت بسیار بردن ، خوشحال شدن ‏
گردن دراز گشتن : کنایه از علاقه مند و حریص شدن ‏
گل انداخته : کنایه از افروخته وسرخ ، سرخ وبرافروخته شده ‏
گوش شدن : کنایه از با دقت و توجه گوش کردن ‏
مادر مرده : کنایه از قابل ترحم ودل سوزی بودن کسی که دچار مصیبت و یا سختی شده است ، بیچاره ، فلک زده .‏
ماسیدن : کنایه از به انجام رسیدن ، به ثمر رسیدن ‏
ماشاء الله : کنایه از تعجب و تحسین وبرای رفع چشم بدو برای بیان تعجب یا تمسخر گفته می شود.‏
مثال مرغ سربریده : کنایه از بسیار بی قرار و نا آرام ، مضطرب و پریشان .‏
مهار کسی را به سویی کشیدن: کنایه از او را بدان سو میل دادن .‏
نارو زدن : کنایه از فریب دادن وکلک زدن ‏
ناز شست: کنایه از آن به عنوان پاداش به کسی به ویژه به آن هنرنمایی کند می دهند .‏
نثار کردن: کنایه از حواله کردن .‏
نشخوار کردن : کنایه از تکرار یا یادآوری امری از گذشته ‏
نمک ناشناس: کنایه از آن که خوبی های دیگران را نادیده می گیرد، حق نشناس ‏
نمکین: کنایه از دل نشین ، خوش آیند
نوک کسی را چیدن : کنایه از روی کسی را کم کردن و به سکوت یا عدم دخالت وادشتن او ‏
نو نوار شدن : کنایه از دارای لباس نو شدن ، لباس نو پوشیدن ‏
واترقیده: کنایه از تنزل کردن ، پس روی کردن ‏
هفت قرآن به میان: کنایه از دور ماندن از رویدادی ناخوش آیند.‏
همراه کردن : کنایه از مشارکت دادن کسی در انجام کاری ، شریک کردن ‏
هوا دار: کنایه ا زحمایت گر وجانب دار کسی ،طرفدار







[ بدون نام ] سه‌شنبه 29 آذر‌ماه سال 1390 ساعت 09:32 ق.ظ http://danayanrooz.blogsky.com

‏ به نام خدا آزمون مستمر در ادبیات فارسی (2) دبیرستان دکتر حسابی کلاس 201 دوم ریاضی ‏
‏ نام ونام خانوادگی: وقت 60دقیقه آبان ماه 90‏
الف – بیت ها و عبارت های زیر را به فارسی روان بنویسید . 6 نمره ‏
‏1- شکم ها را مدتی است که صابون زده اند . 5/0‏

‏2 - به سوی هژبر ژیان کرد رو . 5/0‏

‏ 3- ذکرِ او مرهم دلِ مجروح است و مهر او بلانشینان را کشتی نوح است .1‏

‏ 4- بخندید رستم به آواز گفت / که بنشین به پیش گران‌مایـه جفت.1‏

‏ 5- چو تویی قضای‌ْ گردان به دعـای مستمندان / که زجان ما بگردان رهِ آفـت قضا را . 57/.‏

‏ 6- فلک باخت از سهمِ آن جنگ رنگ / بوَد سهمگین جنگ شیر و پلنـگ75/.‏

‏7- الهی عبدالله عمر بکاست اماعذر نخواست .75/.‏

‏8- نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت /متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را ؟ . 75/0 ‏
‏ ب – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید . 2 نمره
‏1- ای صمدی که از ادارک خلق خلق جدایی . 2- فلک باخت از سهم آن جنگ رنگ3- به دو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت ‏
‏4- تنی لر لرزان رخ سندروس 5 – ازو خواست دستوری اما ندید.6- یک دست دیگر ظروف و لوازم عاریه بگیرم . 7 زهم رد نمودند ‏
هفتاد حرب .8 با حال استیصال پرسیدم . ‏
‏1-............. 2- ............... 3- ............... 4 - ............... 5- ................ 6 - ............... 7 -............... 8 .............. ‏
ج- دانشهای ادبی 3نمره
‏1- نویسندگان آثار روبرو را بنویسید . 5/0 دارالمجانین ( ) مناجات نامه ( ) ‏
‏2- بیت « به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من /چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا؟ » چه آرایه ای دارد ؟5/0 ‏
‏3-دربیت "به سـوی هـژبـرژیـان کـرد رو / به پیشـش برآمـد شه جنگ‌جو"هژبر استعاره از چه کسی است؟5/.‏
‏4- رمان‌ «سووشون»اثر کیست؟ 5/.‏
‏5-معنی کلمه "زه" را در مصراع " کمان را به زه کرد و اندر کشید" ؟ 5/.‏
‏ 6- نویسنده‌ی فیلم‌نامه‌ی بچه‌های آسمان کیست؟5/.‏
د- درک مطلب .4نمره
‏1- بیت « ز نوای مرغِ یاحق بشنو که در دلِ شــب / غمِ دل به دوست گفتن چه خوش است شهریـارا » ؟ شاعر معتقد است که ‏غم دل را چه زمان بهتر می‌توان به دوست گفت ؟5/.‏
‏2- مفهوم کنایی عبارتهای زیر را بنویسید . 5/0 ‏
چند مرده حلّاجی ( ) دندان به دندان خاییدن ( ) ‏
‏3- معنای «زه» را در این بیت بنویسید . «قضا گفت گیر و قدر گفت ده/ فلک گفت احسنت و مه گفت زه »5/.‏
ز- با توجه به ابیات زیر به پرسشها پاسخ دهید . ‏
الف ) چو تویی قضای‌ْ گردان به دعـای مستمندان / که زجان ما بگردان رهِ آفـت قضا را 5/‏

ب) چه زنم چو نای هر دم ، ز نوای شــوق او دم / که لسانِ غیب خوش‌تـر بنوازد ایــن نوا را ‏
‏ « همه شــب در این امیدم که نسیــم صبحگاهی / به پیام آشنــایی بنوازد آشنا را »‏
س 1 = کدام قسمت از بیت اول در بردارنده ی معنای "سوگند "است ؟ آن را بنویسید.1‏
س 2 = در بیت دوم «شهریار» از کلام کدام شاعر استفاده نموده است ؟نام این آرایه چیست ؟1 ‏
ز-خود آزمایی .4نمره
‏1- در عبارت " بر کشته های ما جز باران رحمت خو مبار :" مقصود از "کشته ها " چیست؟ 75/. ‏
‏2-"سر به گرد آوردن "یعنی چه؟ 75/ ‏
‏3- "تو قلب سپه را به آیین مدار"یعنی چه ؟ 5/0 ‏
‏4- عبارت های زیر را معنا کنید. ؟ 1 ‏
جلو کسی در آمدن (........................................) سماق مکیدن (........................................)‏
‏5- انگیزه‌ی اصلی شرکت کردن علی در مسابقه چیست ؟ . 5/0 ‏

‏6-‏ نویسنده‌ی مشهور ایرانی که از خانواده‌ای روحانی بود . آثار او شامل چهار دسته‌ی سفرنامه‌ها (مثل خسی در میقات) ، ‏داستان‌ها ( مانند مدیر مدرسه ) ،‌مقالات ( مانند غرب‌زدگی ) و ترجمه‌ها ( مثل قمارباز ) است5/.‏


کامیابی شما آرزوی ماست – رشیدی ‏

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد